نقش سرمایه‌ اجتماعی در توسعه گردشگری طبیعی مردم‏نهاد از دیدگاه روستاییان استان مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‏ آموخته‏ کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس مدرس

2 استادیار ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس مدرس

3 استاد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس مدرس

چکیده

با توجه به ظرفیت‏ های طبیعی و فرهنگی منحصر به فرد استان مازندران، می ‏توان گردشگری طبیعی مردم‏ نهاد را مد نظر قرار داد. گردشگری طبیعی مردم‏ نهاد مستلزم مشارکت، تعامل و اعتماد مردم روستایی است که به‌عنوان ابعادی از سرمایه اجتماعی محسوب می‏شوند. هدف از این پژوهش که به روش پیمایش صورت گرفت، تعیین نقش سرمایه اجتماعی در توسعه گردشگری طبیعی مردم‏نهاد از دیدگاه روستاییان استان مازندران بود. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، از نوع کاربردی و به لحاظ تحلیل داده ‏ها، از نوع توصیفی ـ همبستگی است. ابزار جمع ‏آوری داده‏ ها پرسشنامه‌ای بود که روایی آن با استفاده از نقطه نظرات پانلی از متخصصان دانشگاهی در عرصه ترویج و آموزش کشاورزی و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری محقق گردید. پایایی دسته گویه‏ های آن نیز با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت (0/93α0/60). جامعه آماری پژوهش شامل کلیه روستاییان مناطق روستایی هدف گردشگری طبیعی استان مازندران (19345=N) بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 207 نفر برآورد گردید که با استفاده از روش نمونه‏ گیری تصادفی طبقه‏ ای با انتساب متناسب، انتخاب شدند. نتایج آمار استنباطی حاکی از آن بود که بین دیدگاه روستاییان از سرمایه اجتماعی و دیدگاه آن‏ ها پیرامون امکان توسعه گردشگری طبیعی مردم‏ نهاد رابطه مثبت و معنی‏ داری در سطح یک درصد خطا وجود دارد (0/783=r). همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سرمایه اجتماعی، می‌تواند 65 درصد از تغییرات متغیر دیدگاه روستاییان نسبت به امکان توسعه گردشگری طبیعی مردم‏نهاد را تبیین نماید. در پایان، بر اساس یافته‏ های پژوهش، پیشنهادهایی ارائه شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Social Capital in Community Based Ecotourism (CBET) Development as Perceived by Rural People in Mazandaran Province

نویسندگان [English]

  • Ezat allah Ghazani 1
  • Masoud Bijani 2
  • Mohammad Chizari 3
چکیده [English]

Community based ecotourism should be considered regarding the unique natural and cultural capacities of Mazandaran province. Community based ecotourism directly involves local people to protect the natural landscapes and their cultural resource and provides a sustainable livelihood for them. Community based ecotourism requires rural people's participation, interaction and trust which are dimensions of social capital. The purpose of this research, which was conducted by survey technique, was to investigate the role of social capital in community based ecotourism development from the viewpoints of rural people in Mazandaran province.   This applied research was fulfilled using descriptive correlation method. The research tool included a questionnaire which its validity was confirmed by a panel of experts in the field of Agricultural Extension and Education and some experts in Organization of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism. Its items reliability was approved using Cronbach's alpha test (0.60≤α≤0.93). Statistical population included all villagers in the rural areas which are considered as ecotourism objective in Mazandaran province (N=19345). Totally 207 people were selected as a sample by using Cochran's formula and stratified random sampling method. Inferential statistics results revealed there was a positive and significant relationship at one percent statistical error level between respondents’ view point toward social capital and their opinion about community based ecotourism development feasibility (r=0.783). Also, the results of regression analysis showed social capital can explain 65 percent of rural people's perspective regarding to community based ecotourism development feasibility variation. Finally, based on the findings, some recommendations have been presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Capital
  • Community Based Ecotourism
  • Rural People
اخوان‏کاظمی، م.، و ویسی، س. (1393). سرمایه اجتماعی و قدرت ملی. نشریه علمی ـ ترویجی راهبرد توسعه، شماره 38، صص  147ـ116.
اسماعیل‏زاده، ح.، صرافی، م.، و توکلی نیا، ج. (1390). تحلیلی بر رویکردهای توسعه گردشگری در اجتماعات محلی.  فصلنامه     علوم       محیطی، دوره 9، شماره 2، صص 142ـ119.
اکبریان رونیزی، س. ر. (1392). بررسی رابطه‌ی توسعه گردشگری و سرمایه اجتماعی در نواحی روستایی: مطالعه موردی دهستان سولقان شهرستان تهران. مجله برنامه‏ریزی و توسعه گردشگری، دوره2، شماره 6، صص 92ـ75.
امین بیدختی، ع.، و شریفی، ن. (1391). بررسی رابطه بین رونق گردشگری و سرمایه اجتماعی در مناطق ساحلی دریای خزر.    فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری، دوره 7، شماره 17، صص      149      ـ121.
باسمنجی، ب.، و حیدری، ر. (1391). بررسی رابطه توسعه گردشگری با امنیت اجتماعی و سرمایه‏گذاری. فصلنامه دانش           انتظامی آذربایجان شرقی، دوره 2، شماره 7، صص 102ـ83.
بدری، ر. رحمانی، خ.، و سجاسی‏قیداری، م. حسن‏پور، ا. (1390). راهبردهای توسعه اکو‏توریسم در شهرستان مریوان. فصلنامه      پژوهش‏های روستایی، دوره 2، شماره 2، صص 54ـ31.
بذرافشان، ج.، رضایی، س.، و منصوری ‏دانشور، م. (1392). ارزیابی استقرار واحدهای صنعتی بر اقتصاد روستایی: مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان فیروزآباد استان فارس. مجله پژوهش و برنامه‏ریزی روستایی، شماره 4، صص 258ـ233.
حبیب‌پور، ک.، و صفری، ر. (1391). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی. تهران: نشر لویه و متفکران.
خانی، ع.، و ایمان، م. ت. (1393). بررسی تأثیر متغیرهای اقتصادی و وضعیتی بر سرمایه اجتماعی. مجله اطلاعات سیاسی ـ       اقتصادی، شماره 296، صص 109ـ101. 
رضوانی، م.، مطیعی لنگرودی، ح.، و محمدزاده لاریجانی، ف. (1391). تبیین تحولات کارکردی روستاها و گذار از اقتصاد            کشاورزی به گردشگری با تأکید بر نظریه چرخه حیات: مطالعه موردی    دهستان فیروزجاه شهرستان بابل. فصلنامه         علمی ـ پژوهشی نگرش‏های نو در جغرافیای انسانی،  دوره 4، شماره 3، صص 122ـ107.
ریاحی، و.، جمشیدی، ع.، جمینی، د.، و چراغی، ر. (1392). بررسی و ارزیابی سرمایه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین          روستاییان: مطالعه موردی در منطقه اورامانت استان کرمانشاه. مجله پژوهش و برنامه‏ریزی روستایی، دوره 2، شماره 4، صص 24ـ1.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران (1393). گزارش کمیته طبیعت‏گردی. منتشر نشده.
سپهر، ع.، و صفرآبادی، ا. (1392). تحلیل شاخص‏های اثرگذار بر توسعه اکو توریسم در مناطق بیابانی ایران. مجله پژوهش‏های جغرافیای انسانی، دروه 45، شماره 4، صص 154ـ137.
سقایی، م.، و مسعودی، م. ب. (1393). اکوسیستم‏های طبیعی و اکوتوریسم با تأکید بر ایران. تهران: نشر مهکامه.
سلطانی، ز.، کیانی، ص.، و تقدیسی، ا. (1392). نقش اکو توریسم در فرصت‏های شغلی و افزایش درآمد: نمونه موردی شهرستان خوانسار. مجله تحقیقات جغرافیایی، دوره 28، شماره 4، صص 152ـ137.
سوری، ع. (1393). سرمایه اجتماعی و رشد در ایران. فصلنامه پژوهش‏ها و سیاست‏های اقتصادی، دوره 22، شماره 69، صص 64ـ49.
صالحی فرد، م. (1390). گردشگری روستایی (مبانی برنامه‏ریزی و طرح‏های ساختاری). مشهد: نشر مرندیز.
علوی زاده، ا. م.، و میر لطفی، م. (1392). نقش اقتصاد غیر زراعی بر ماندگار سازی روستاییان در مناطق روستایی شهرستان سمیرم. فصلنامه برنامه‏ریزی منطقه‏ای، دوره 3، شماره 10، صص 82ـ71.
عینالی، ج.، جعفری، غ. م.، و تبیره، ا. (1393). ارزیابی اکو توریسم در توسعه مناطق روستایی: مطالعه موردی دهستان اورامان تخت          شهرستان سروآباد. مجله برنامه‏ریزی و توسعه گردشگری، دوره 3، شماره 9، صص 212ـ192.
عینالی، ج.، فراهانی، ح.، و رومیانی، ا. (1392). ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه گردشگری روستایی با تأکید بر خانه‏های دوم: مطالعه موردی در دهستان حصار ولیعصر شهرستان بوئین‏زهرا. مجله برنامه‏ریزی و توسعه گردشگری، دوره 2، شماره 6، صص 74           ـ52.
قهاری، ح.، کلانتری، م.، و قزلباش، س. (1392). مطالعه وضعیت سرمایه اجتماعی در استان زنجان. فصلنامه علمی ـ پژوهشی    رفاه اجتماعی، دوره 13، شماره 51، صص 281ـ245.
معاونت برنامه‏ریزی استانداری مازندران (1391). سالنامه آماری استان مازندران در سال 1391. گزارش منتشر نشده.
میرک‏زاده، ع.، شیری، ن.، و هدایتی نیا، س. (1393). تأثیر ابعاد سرمایه اجتماعی بر نیت کارآفرینانه دانشجویان کشاورزی. مجله             تحقیقات اقتصادی و توسعه کشاورزی ایران، دوره 45، شماره 2، صص 246ـ235.
ولی‌زاده، ن؛ بیژنی، م.، و عباسی، ع. (1394). تحلیل محیط‏زیست‏گرایانه رفتار مشارکتی کشاورزان در حفاظت از منابع آب سطحی در حوزه جنوبی آبریز دریاچه ارومیه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. دوره 11، شماره 2،           صص 201 ـ 183.
 
Andereck, K. L., and Vogt, C. A. (2000). The relationship between residents’ attitudes toward tourism and tourism development options. Journal of Travel Research, 39(1), 27-36.
Bexley, E., Marginson, S., and Wheelahan, L. (2007). Social capital in theory and practice. The contribution of Victorian tertiary education in the ‘new economy’ disciplines of business studies and IT. Centre for the Study of HE. The University of Melbourne.
Bhuiyan, M., Hossain, A., Siwar, C., Ismail, S. M., and Islam, R. (2012). The Role of Ecotourism for Sustainable Development in East Coast Economic Region (ECER), Malaysia. OIDA International Journal of Sustainable Development, 3(9), 53-60.
Ghasemi, M., and Hamzah, A. (2010). The use of Delphi technique to determine variables for the assessment of community-based ecotourism. In Proceedings of Regional Conference on Tourism Research, Penang, Malaysia, 13-14 December 2010(p. 89).
Hoang, T. X., Pham, C. S., and Ulubaşoğlu, M. A. (2014). Non-farm activity, household expenditure, and poverty reduction in rural Vietnam: 2002–2008. World Development, 64, 554-568.
Hussin, R. (2006). Ecotourism development and local community participation: case studies of Batu Puteh and Sukau village in Lower Kinabatangan area of Sabah, Malaysia. Ph.D. Dissertation, University of Glasgow, Glasgow city, United Kingdom.
Hwang, D. (2012). Influence of social capital on community-based action in tourism development: a study of social               network analysis. Ph.D. Dissertation, University of Illinois at Urbana-Champaign, Champaign city, Champaign County, Illinois, United States.
Jones, S. (2005). Community-based ecotourism: The significance of social capital. Annals of Tourism Research, 32(2), 303-324.
Khanal, B. R., and Babar, J. T. (2007). Community based ecotourism for             sustainable tourism development in the Mekong region. Policy Brief, Hanoi Resource Center: Hanoi, Vietnam.
Kiss, A. (2004). Is community-based ecotourism a good use of biodiversity conservation funds?. Trends in Ecology & Evolution, 19(5), 232-237.
Leksakundilok, A. (2004). Ecotourism and community-based ecotourism in the Mekong Region. Australian Mekong Resource Centre. University of Sydney, Australia.
Liu, J., Qu, H., Huang, D., Chen, G., Yue, X., Zhao, X., and Liang, Z. (2014). The                 role         of social capital in encouraging residents' pro-environmental behaviors in community-based ecotourism. Tourism Management, 41, 190-201.
Mearns, K. (2010). The sustainability of community-based ecotourism in southern Africa. Ph.D. Dissertation, University of Portsmouth. Portsmouth, United Kingdom.
Park, D. B., Lee, K. W., Choi, H. S., and Yoon, Y. (2012). Factors influencing social capital in rural tourism communities in South Korea. Tourism Management, 33(6), 1511-1520.
Pongponrat, K., and Chantradoan, N. J. (2012). Mechanism of social capital in community tourism participatory planning in Samui Island, Thailand. Tourismos, 7(1), 339-349.
Reimer, J. K., and Walter, P. (2013). How do you know it when you see it? Community-based ecotourism in the Cardamom Mountains of southwestern           Cambodia. Tourism Management, 34, 122-132.
Righi, A. (2013). Measuring social capital: Official statistics initiatives in Italy. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 72, 4-22.
Rith, S. O. (2010). A social relational approach to community-based ecotourism development: Policy intervention strategies. Ph.D. Dissertation, Faculty of Environment: By Special Arrangements. Simon Fraser University, British Columbia, Canada.
Sproule, K. W. (1996). Community-based ecotourism development: identifying partners in the process. The        ecotourism equation: measuring the impacts, 99, 233-250.
Vadapalli, D. K. (2012). Heterogeneity in Associational Memberships: A Latent Class Approach to the Empirics of Social Capital. Ph.D. Dissertation, Case Western Reserve University, Cleveland, Ohio, United States.
Van Beuningen, J., and Schmeets, H. (2013). Social capital in 2009: An index for the Netherlands. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 72, 73-90.
Zhao, W., Ritchie, J. R., and Echtner, C. M. (2011). Social capital and tourism entrepreneurship. Annals of Tourism Research, 38(4), 1570-1593.