تحلیل اثرات دوره‌های آموزشی-ترویجی انتقال یافته‌های مدیریت تلفیقی عوامل زنده زیان‌آور برنج در میان برنج‌کاران استان مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 محقق مؤسسه تحقیقات برنج، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران.

2 استادیار پژوهش مؤسسه تحقیقات برنج، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران.

3 استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران.

10.22034/iaeej.2024.420699.1769

چکیده

آگاه نمودن دست‌اندرکاران و مجریان برنامه‌های آموزشی-ترویجی در خصوص اثرات برنامه‌‌های اجرا شده، یکی از مؤلفه‌های مهم در طراحی و اجرای آموزش است. بر این اساس پژوهش حاضر به تحلیل اثرات دوره‌های آموزشی-ترویجی انتقال یافته‌های مدیریت تلفیقی عوامل زنده زیان‌آور برنج در میان برنج‌کاران استان مازندران با استفاده از مدل کرک پاتریک پرداخته است. این پژوهش با استفاده از روش کمی و به شیوه پیمایش انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه متشکل از دو گروه می ­باشد. گروه اول برنج‌کارانی هستند که در طی پنج سال اخیر تا یک سال قبل از اجرای این مطالعه در دوره‌های آموزشی-ترویجی انتقال یافته‌های مدیریت تلفیقی عوامل زنده زیان‌آور برنج مشارکت (250 =N) داشتند. با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، 146 نفر از برنج‌کاران به روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. گروه دوم شامل 70 نفر از مدیران و کارشناسان دخیل در اجرای دوره‌های آموزشی-ترویجی  می­باشند که به روش سرشماری 51 نفر در این مطالعه شرکت کردند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق­ ساخته مبتنی بر مدل چهار سطحی کرک پاتریک می­ باشدکه روایی آن به‌وسیله پانلی از متخصصان معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور و سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران و پایایی آن نیز از طریق محاسبه ضریب آلفا کرونباخ (0/89) تأیید شد. نتایج در سطح یک مدل کرک پاتریک نشان داد که با اطمینان 99 درصد می‌توان ادعا کرد که برنج‌کاران نسبت به دوره‌های آموزشی-ترویجی احساس (واکنش) مثبت داشتند. سطح دوم نتایج نشان داد که میزان دانش و آگاهی برنج‌کاران نسب به قبل از شرکت در دوره‌های آموزشی-ترویجی با اختلاف معنی‌دار در سطح 1 درصد خطا افزایش یافته است. مطابق با یافته‌های سطوح سوم (رفتار) و چهارم (نتایج) با اطمینان 99 درصد می‌توان ادعا کرد که دوره‌های آموزشی-ترویجی انتقال یافته‌های مدیریت تلفیقی عوامل زنده زیان‌آور برنج توانسته‌اند در رفتار برنج‌کاران تغییرات مثبت ایجاد کند و دستاوردهای مهی برای آن‌ها به همراه داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Effects of Extension and Training Courses on the Transfer of Integrated Pest Management Findings among Rice Farmers in Mazandaran Province

نویسندگان [English]

  • H Moumenihelali 1
  • M Amuoghli Tabari 2
  • V Khosravi 2
  • H Abadian 3
  • A Nabipour 3
1 Researcher of Rice Research Institute of Iran, Mazandaran Branch, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Amol, Iran
2 Assistant Professor, Rice Research Institute of Iran, Mazandaran Branch, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Amol, Iran.
3 Assistant Professor, Rice Research Institute of Iran, Mazandaran Branch, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Amol, Iran.
چکیده [English]

Informing the practitioners and implementers of extension and training programs about the effects of implemented programs is one of the most important components of designing and implementation educational programs. Based on this, the present research analyzed the effects of extension and training courses on the integrated pest management (IPM) knowledge transfer to the rice farmers of Mazandaran province using the Kirkpatrick model. This study was carried out using a quantitative and survey method. Statistical population consisted of two groups: the first group consisted of rice farmers who participated in the IPM extension and training courses during the last five years up to one year before the implementation of this study (N=250), and using the Krejcie & Morgan table, 146 rice farmers were selected and examined through random sampling method. The second group included 70 managers and experts involved in the implementation of the extension and training courses, among which 51 people participated in this study by census method. The data collection tool was a researcher-made questionnaire based on the Kirkpatrick's four-level model, the validity of which was confirmed by a panel of experts from the Rice Research Institute of Iran, Deputy of Mazandaran, and the Mazandaran Agricultural Jihad Organization. Its reliability was confirmed through calculating the Cronbach's alpha coefficient (0.89). Results in the first level of the Kirkpatrick’s model implied that the rice farmers had a positive feeling (reaction) towards the extension and training courses with 99% confidence. In the second level, the results showed that the knowledge and awareness of rice farmers had significantly increased compared to their corresponding awareness before attending the courses with a significant difference in the error level of 1%. According to the findings of the third (behavior) and fourth (results) levels, it can be claimed, with 99% confidence, that the IPM extension and training courses had been able to create positive pro-environmental changes in the behavior of rice farmers, and it has brought about significant achievements for them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Extension and training programs
  • Integrated pest management
  • Kirkpatrick model
  • Rice farmers

مراجع

ابیلی، خ.، غلامعلی لواسانی، م.، غلامی، غ.، و حسینی، ج. (1395). بررسی اثربخشی دوره‌های آموزش سرپرستی و ارائه راهکارهای مناسب جهت بهبود آن (مطالعه موردی: شرکت ملی گاز ایران). فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، دوره 7، شماره 27، صص 74-51.
ادهم ملکی، م.، خسروی پور، ب.، و سلطانی، ف. (1400). عوامل بازدارنده و پیشبرنده مدیریت مشارکتی منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی (مطالعه موردی :دشت مرغاب، استان خوزستان). مجله جغرافیا و روابط انسانی، دوره 3، شماره 4، صص 423-419. DOI: 10.22034/gahr.2021.279993.1526
اسکندری، آ.، زارع، ا.، و شریف‌زاده، م. (1394). کیفیت تدریس و نیازهای آموزشی هنرجویان هنرستان­های کشاورزی استان فارس. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 7، شماره 35، صص 106-94. DOI: 10.22092/jaear.2016.106345
آمارنامه کشاورزی. (1401). آمارنامه کشاورزی سال 1400. جلد اول، محصولات زراعی. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت آمار مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات.
چراغی، ط.، اشراقی سامانی، ر.، پورسعید، ع.، آرایش، م.ب.، و واحدی، م. (1399). تأثیر کارگاه آموزشی در تولید گیاهان دارویی در اشتغال و پایداری معیشت یاریگران عشایر ایلام. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 12، شماره 54، صص 66-53. DOI: 10.22092/jaear.2021.352568.1775
حاجی‌میررحیمی، س. د. (1401). ارزیابی پیامدهای اجتماعی-اقتصادی تورهای آموزشی، ترویجی و پژوهشی کشاورزان پیشرو استان البرز: کاربرد مدل کرک پاتریک. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 18، شماره 1، صص 159-143. DOI: 20.1001.1.20081758.1401.18.1.9.2
دین‌پناه، غ. ر.، میردامادی، س. م.، و علوی، س، و. (1388). مدرسه مزرعه کشاورز (FFS) رهیافتی نوین در ترویج کشاورزی. تهران: نشر آموزش کشاورزی.
رحیمی، ه.، و بردبار، م. (1400). اثربخشی آموزش‌های تخصصی کشاورزی مورد نیاز اعضای تعاونی‌های تولید روستایی و سهامی زراعی و تحلیل بازدارنده‌های موانع اثربخشی استان فارس. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 13، شماره 57، صص 169-148. DOI: 10.22092/jaear.2022.356902.1867
شمشادی، ک. (1394). مطالعات کالایی: محصولات برنج و ذرت. تهران: موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی اقتصاد کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی.
صالحی، م.، عباسی، ع.، بیژنی، م.، و شاه‌پسند، م.ر. (1399). تأثیر کشتزارهای نمونه و الگو در بهینه‌سازی کاربرد نهاده‌های کشاورزی و افزایش عملکرد محصولات غالب در استان همدان. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 12، شماره 53، صص 76-53. DOI: 10.22092/jaear.2021.342572.1716
عباسی رستمی، ع. ا.، احمدپور، ا.، و شریف‌زاده، م. ش. (1395) تحلیل اثربخشی فعالیت‌های آموزشی ترویجی پیرامون ارتقای سطح دانش کشاورزان توتون‌کار با مدلیابی معادلات ساختاری. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 47، شماره 3، صص 706-695. DOI: 10.22059/ijaedr.2016.60250
عزیزی خالخیلی، ط. (1396). بررسی اثربخشی آموزش‌های شغلی کشاورزان (مورد مطالعه: آموزش تولید ورمی کمپوست در شهرستان پاسارگاد). راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی، جلد 4، شماره7، صص 47-39. DOI: 10.29252/jea.4.7.39
علیپور، ع. (1397). ارزشیابی اثربخشی دوره‌های ترویجی بهره‌برداران کشاورزی؛ مطالعه موردی استان‌های مازندران، اصفهان، زنجان، خوزستان و خراسان رضوی. طرح پژوهشی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی.
علی‌زاده، ن.، حاجی احمدی، ا.، علیپور، ح.، حاجی‌میررحیمی، س. د.، بصام، س. ج.، و مخبر، ع. (1397). تأثیر آموزش‌های کاردانی علمی-کاربردی در کسب مهارت‌های شغلی دانش‌آموختگان مرکز آموزش عالی امام خمینی. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 10، شماره 44، صص 19-3. DOI: 10.22092/jaear.2018.109373.1350
عمواقلی‌طبری، م.، خسروی، و.، بیگی، ف.، رستمی، م.، نعیمی، ش.، عطاران، م.ر.، نصیری، م.، محمدیان، م.، و اسدی، ر. (1402). ارتقاء سلامت محصول برنج به روش مدیریت تلفیقی (ICM) در شمال کشور. نشریه شماره 84، موسسه تحقیقات برنج کشور.
عیدی، ا.، علی‌پور، م. ر.، و عبدالهی، ج. (1387) سنجش اثربخشی دوره‌های آموزشی. تدبیر، شماره 200، 36-32.
گراوندی، ش.، و رفیعی، ف. (1400). ارزشیابی اثربخشی پایگاه‌های الگویی جامع تولیدی-ترویجی کلزاکاران شهرستان دهلران. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 13، شماره 57، صص 130-110. DOI: 10.22092/jaear.2022.356097.1854
محمدی، ف. (1396). نقش رهیافت FFS در نگرش کشاورزان به زیست‌گرایی مدیریت تلفیقی آفات. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، دوره 9، شماره 43، صص 103-90. DOI: 10.22092/jaear.2018.115899.1437
مردانی نجف‌آبادی، م.، میرزایی، ع.، و اوحدی، ن. (1399). بررسی کارایی انرژی برنج با استفاده از مدل تحلیل پوششی داده‌های فازی بازه‌ای (مطالعه موردی: برنج‌کاران استان گلستان). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2-51، شماره 4، صص 677-661. DOI: 10.22059/ijaedr.2020.283259.668772
معاونت آموزش و ترویج کشاورزی. (1401). خلاصه گزارش عملکرد معاونت آموزش و ترویج کشاورزی در نیم سال اول 1401. دفتر شبکه دانش و رسانه‌های ترویجی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران.
موسوی، ن. ا. (1376). طراحـی الگویـی بـرای ارزشـیابی برنامه درسـی و به‌کارگیری آن در ارزشـیابی درس روش‌ها و فنون تدریـس دوره‌هـای تربیـت دبیـر دانشـگاه‌ها. پایان‌نامه دکتری، دانشـکده علوم انسـانی، دانشگاه تربیت مـدرس، تهران.
موسویان، آ.، و کرمی‌دهکردی، ا. (1394). تحلیل کاربرد رهیافت مدارس صحرایی کشاورزان (FFS) در مدیریت تلفیقی آفات: مطالعه موردی در استان آذربایجان شرقی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 11، شماره 1، صص 163-179. DOI: 20.1001.1.20081758.1394.11.1.11.5
مومنی، ع. (1400). رقم جدید اصلاحی زودرس، پاکوتاه و کیفی برنج با نام هلال. تهران: انتشارات معاونت مؤسسه تحقیقات برنج کشور.
مؤمنی‌هلالی، ه.، عباسی، ع.، و علیلو، ج. (1396). ارزیابی اثربخشی طرح همگام با کشاورز شالی‌کاران آمل. پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، جلد 9، شماره 42، صص 41-27. DOI: 10.22092/jaear.2017.110239.1379
همایونی، ز.، ابولحسنی، ل.، و صبوحی، م. (1397). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی ارقام مختلف شلتوک برنج (Oryza sativa L.) در شهرستان کردکوی. نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، جلد 10، شماره 2، صص 580–602. DOI: 10.22067/jag.v10i2.63502
یاقوتی، ح.، امیری، ا.، و امیری، ا. (1400). ارزیابی زراعی مدل WOFOST در برآورد عملکرد برنج در اراضی شالیزاری شهرستان شفت با استفاده از تحلیل‌های مکانی سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS). نشریه علمی پژوهشی دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 31، شماره 1، صص 207-193. DOI: 10.22034/saps.2021.12807
 
Adipala, E., Semana, A. R., Erbaugh, J. M., Amujal, M., Iceduna, C., Odeke, V., and Ekemu,
R. (2003). Dissemination and adoption of cowpea and groundnut IPM technologies. Integrated Pest Management Collaborative Research Support Program (IPM CRSP). Annual Workplan for Year
Eleven. September 29, 2003 to September 28, 2004. Blacksburg: Virginia Tech.
Alsiken-Nanglegan, M. J. (2023). Impact assessment of the organic agriculture production training program in Northern Philippines. Plant Science Today, 10(3), 409-416. DOI: 10.14719/pst.2409
Amooghli-Tabari, M., Fathi, S. A. A., Nouri-Ganbalani, G., Moumeni, A., and Razmjou, J. (2017). Antixenosis and antibiosis resistance in rice cultivars against Chilo Suppressalis (Walker) (Lepidoptera: Crambidae). Neotropical Entomology, 46, 452-460. DOI: 10.1007/s13744-016-0479-6
EPA. (2022). Integrated pest management (IPM) principles. Available at: <https://www.epa.gov/safepestcontrol/integrated-pest-management-ipm-principles#what>
FAO. (2017). Food and agriculture. Driving action across the 2030 Agenda for sustainable development. Rome: Food and Agriculture Organization.
Gondwe, T. M., Alamu, E. O., Musonda, M., Geresomo, N., and Maziya-Dixon, B. (2017). The relationship between training farmers in agronomic practices and diet diversification: A case study from an intervention under the Scaling Up Nutrition programme in Zambia. Agriculture & Food Security, 6, 72. DOI: 10.1186/s40066-017-0151-3
Hung, T. (2010). An empirical study of the training evaluation decision making model to measure training outcome. Social Behavior and Personality: An International Journal, 38(1), 87-102. DOI: 10.2224/sbp.2010.38.1.87
Imam, M. F., Wan, W., Khan, N. A., Raza, M. H., Khan, M. A. A., and Yaseen, M. (2021). Effectiveness of agricultural extension’s farmer field schools (FFS) in Pakistan: The case of citrus growers of Punjab province. Ciência Rural, 51(9), e20200807. DOI: 10.1590/0103-8478cr20200807
Karamidehkordi, E., and Hashemi, A. (2010). Farmers' knowledge of integrated pest
management: A case study in the Zanjan province in Iran. Paper presented at the Innovation and
Sustainable Development in Agriculture and Food (ISDA) June, Montpellier, France.
Kirkpatrick, D., and Kirkpatrick, J. (2013). Kirkpatrick four levels: Audio Recordings Study Guide. Kirkpatrick Partners, LLC. Available at: <http://www.kirkpatrickpartners.com/Portals/0/Products/Kirkpatrick%20Four%20Levels%20-%20Audio%20Recordings%20Study%20Guide.pdf>.
Krejcie, R. V., and Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607-610.
Lund, T., Sæthre, M.-G., Nyborg, I., Coulibaly, O., and Rahman, M. H. (2010). Farmer field school-IPM impacts on urban and peri-urban vegetable producers in Cotonou, Benin. International Journal of Tropical Insect Science, 30(1), 19-31. DOI:10.1017/S1742758410000020
Medhi, S., Singha, A. K., Singh, R., and Singh, R. J. (2017). Effectiveness of training programmes of Krishi Vigyan Kendra (KVK) towards socioeconomic development of farmers in Meghalaya. Economic Affairs, 62(4), 677-682. DOI: 10.5958/0976-4666.2017.00082.1
Moumenihelali, H., and Ahmadpour, A. (2013). Impact of farmers' field school approach on knowledge, attitude and adoption of rice producers toward biological control: The case of Babol Township, Iran. World Applied Sciences Journal, 21(6), 862-868. DOI: 10.5829/idosi.wasj.2013.21.6.190
Mwamakimbula, A. M. (2014). Assessment of the factors impacting agricultural extension training programs in Tanzania: a descriptive study. Thesis of M. Sc. in Agricultural Education, Iowa State University.
Ommani, A. R., Chizari, M., Salmanzadeh, C., and Farj Allah Hossaini, J. (2009). Predicting adoption behavior of farmers regarding on-farm sustainable water resources management (SWRM): Comparison of models. Journal of Sustainable Agriculture, 33 (2), 595-616. DOI: 10.1080/10440040902997827
Rahman, M. M., and Connor, J. D. (2022). Impact of agricultural extension services on fertilizer use and farmers’ welfare: Evidence from Bangladesh. Sustainability, 14, 9385. DOI: 10.3390/su14159385
Salehi, M., Abbasi, E., Bijani, M., and Shahpasand, M. R. (2021). Evaluation of agricultural extension model sites approach in Iran. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 20(8), 506-518. DOI: 10.1016/j.jssas.2021.06.002
Seyyedi-Badely, S. M., Moravvej, G. H., Amiri Besheli, B., Amooghli-Tabari, M., and Mehrabanjoubani, P. (2023). Effects of host plant cultivar and insecticide type on rice damage and growth of Chilo Suppressalis (Lepidoptera: Crambidae) larvae in semi-field conditions. Journal of the Entomological Research Society, 25(2): 253-265. DOI: 10.51963/jers.2023.84
Shahpasand, M. R. (2020). Model sites: A new direction towards cooperation among extension agents, field experts, researchers, and farmers. Journal of Agricultural Science and Technology, 22(1), 81-94. DOI: 20.1001.1.16807073.2020.22.1.5.1
Strong, R., Harder, A., and Carter, H. (2010). Agricultural extension agents' perceptions of effective teaching strategies for adult learners in the master beef producer program. Journal of Extension, 43(8), 1-7.
United Nations. (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. General Assembly, Seventieth session. A/RES/70/1.
van den Berg, H., Phillips, S., Dicke, M., and Fredrix, M. (2020a). Impacts of farmer field schools in the human, social, natural and financial domain: A qualitative review. Food Security, 12, 1443–1459. DOI: 10.1007/s12571-020-01046-7
van den Berg, H., Ketelaar, J. W., Dicke, M. and Fredrix. M. (2020b). Is the farmer field school still relevant? Case studies from Malawi and Indonesia. NJAS - Wageningen Journal of Life Sciences, 92100329. DOI: 10.1016/j.njas.2020.100329
Whitehouse, M. E. A. (2011). IPM of mirids in Australian cotton: Why and when pest managers spray for mirids. Agricultural Systems, 104(1), 30-41. DOI: 10.1016/j.agsy.2010.09.002
Xiuling, D., Qian, L., Lipeng, L., and Sarkar, A. (2023). The Impact of technical training on farmers adopting water-saving irrigation technology: An empirical evidence from China. Agriculture, 13(5), 956. DOI: 10.3390/agriculture13050956
Yorobe Jr, J. M., Rejesus, R. M., and Hammig, M. D. (2011). Insecticide use impacts of Integrated pest management (IPM) farmer field schools: Evidence from onion farmers in the Philippines. Agricultural Systems, 104(7), 580-587. DOI: 10.1016/j.agsy.2011.05.001
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 19، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 195-216

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار