تحلیل سازه‌های مؤثر بر اثربخشی آبیاری قطره ای باغات منطقه‌ی بندان شهرستان دنا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد توسعه روستایی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

2 دانشیار ترویج کشاورزی و توسعه روستایی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

3 دانشیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.

چکیده

با توجه به اهمیت روزافزون آب در کشاورزی ایران، طی سال­های گذشته در نقاط مختلف کشور، روش­ های مدرن آبیاری مورد طراحی و اجرا قرار گرفته­ اند؛ اما همواره در مورد موفقیت این روش­ ها و رضایت کشاورزان از آن‌ها شک و تردیدهایی وجود داشته است. بر همین اساس در این پژوهش، به بررسی اثربخشی سیستم آبیاری قطره­ای و عوامل مؤثر بر آن در منطقه­ ی بندان واقع در شهرستان دنا پرداخته شده است. جامعه­ ی آماری پژوهش حاضر مشتمل بر باغداران و کارشناسان جهاد کشاورزی مدیریت شهرستان دنا (N=5536) بودند که از میان آن‌ها 200 نفر (168 باغدار و 32 کارشناس) با تکنیک نمونه­ گیری طبقه ­بندی تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع­ آوری داده­ ها پرسشنامه محقق ساخت بود که روایی آن توسط پانل متخصصان تأیید و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (بین 0/62 تا 0/85) برای متغیرهای مختلف حاصل شد. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین متغیرهای پژوهش نشان داد که بین متغیرهای آموزشی_ترویجی، فنی _تکنولوژیکی، دانش و آگاهی، اقتصادی و عوامل سازمانی_نهادی با اثربخشی آبیاری قطره­ای رابطه ­ی معناداری وجود دارد. همچنین، نتایج تحلیل مدل رگرسیونی نشان داد که متغیرهای عوامل اقتصادی، عوامل آموزشی_ترویجی، عوامل سازمانی _ نهادی تأثیر معناداری بر  اثربخشی آبیاری قطره ­ای دارد و در مجموع حدود 18 درصد از واریانس اثربخشی آبیاری قطره­ ای را تبیین نمودند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Factors Affecting the Effectiveness of Drip Irrigation of Orchards in Bandan Region of Dena County

نویسندگان [English]

  • S Nasib Dehbaraftab 1
  • M Nooripoor 2
  • A Karami Kaloos 3
1 M. Sc. Student of Rural Development, Yasouj University, Yasouj, Iran.
2 Associate Professor of Agricultural Extension and Rural Development, Yasouj University, Yasouj, Iran.
3 Associate Professor of Agricultural Economics, Yasouj University, Yasouj, Iran.
چکیده [English]

Due to the increasing importance of water in Iran's agriculture, modern irrigation methods have been developed and implemented in different parts of the country over the past years. But there have always been doubts about the success of these methods and farmers' satisfaction with them. Therefore, in this research, the effectiveness of the drip irrigation system and the factors affecting it in Bandan region located in Dena County was investigated. The statistical population of the current study consisted of gardeners and experts of agricultural Jihad Administration of Dena County (N = 5536). Out of them, 200 people (168 gardeners and 32 experts) were selected as a sample using stratified random sampling technique. The data collection tool was a researcher-made questionnaire whose validity was confirmed by a panel of experts and its reliability was obtained using Cronbach's alpha coefficient (ranged between 0.62 to 0.85) for different variables. The results of the correlation analysis between research variables showed that there is a significant relationship between educational-extensional, technical-technological, knowledge and awareness, economic, and organizational-institutional factors with the effectiveness of drip irrigation. Also, the results of the regression model analysis showed that the economic, educational-promotional, organizational-institutional factors had significant effects on the effectiveness of drip irrigation and in total explained about 18% of the variance of the effectiveness of drip irrigation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water shortage
  • Drip irrigation
  • Effectiveness
  • Dena county

مراجع

افشاری، س.، رضائی، ر.، قلی زاده، ح.، و شعبانعلی فمی، ح. (1396). عوامل تعیین کننده نگرش کشاورزان نسبت به مدیریت پایدار منابع آب (مورد مطالعه: شهرستان کمیجان). فصلنامه آموزش محیط­زیست و توسعه پایدار، دوره 6، شماره 1، صص 113-101.
حسن­لی، ع. م. (1380). نگرشی بر سامانه­های آبیاری قطره­ای در تأمین آب مورد نیاز مرکبات در مناطق خشک و نیمه‌خشک (مطالعه­ی موردی). مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دوره 9، شماره 2، صص 127-117.
زمانی­میاندشتی، ن. و ملک­محمدی، ا. (1388). رتبه­بندی عوامل مؤثر بر اثربخشی طرح­های انتقال یافته­های تحقیقاتی در توسعه­ی منابع انسانی بخش کشاورزی استان فارس از دیدگاه برگزارکنندگان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 40، شماره 3، صص 59-49.
شیبانی تذرجی، آ. (1393). بررسی عوامل مؤثر بر استفاده از روش­های نوین آبیاری در بخش کشاورزی (مطالعه موردی: اراضی کشت پسته در بخش مرکزی شهرستان سیرجان). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند.
شیری، ش.، بیژنی، م.، و چهارسوقی­امین، ح. (1390). ارزیابی اثربخشی طرح محوری گندم از دیدگاه کارشناسان ناظر استان ایلام. نشریه پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، دوره 4، شماره 2، صص 95-85.
غیاثوند­غیاثی، ف.، حسینی، ج. ف. ا.، و حسینی، م. (1386). عوامل مؤثر بر اثربخشی عملکرد کارشناسان ناظر طرح محوری گندم در استان قزوین. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 3، شماره 1، صص 43-31.
فعلی، س.، پزشکی­راد، غ. م.، و چیذری، م. (1386). اثربخشی خدمات مشاوره­ای ناظرین طرح گندم به کشاورزان تحت پوشش در استان تهران. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 3، شماره 1، صص 81-73.
قاسمی، ر. (1391). تأثیر به­کارگیری تکنولوژی­های نو در کشاورزی با تأکید بر روش­های نوین آبیاری در توسعه کشاورزی مناطق روستایی بخش کهک استان قم. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه­ریزی، دانشگاه اصفهان.
قائمی­زاده، ف.، و اخوان، س. (1391). امکان­سنجی اجرای سیستم­های آبیاری تحت‌فشار بر اساس کیفیت آب (مطالعه موردی: دشت­های استان همدان). مجله پژوهش­های حفاظت آب و خاک، دوره 21، شماره 1، صص 83-65.
محمدی، ن.، محتشمی، ت.، و کرباسی، ع. (1397). عوامل مؤثر بر توسعه سیستم­های آبیاری تحت‌فشار در منطقه تربت حیدریه از دیدگاه کارشناسان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 14، شماره 1، صص 35-23.
مختاری­حصاری، آ.، رضائی، ر.، و شعبانعلی­فمی، ح. (1399) تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار کشاورزان در بکارگیری سامانه آبیاری کم­فشار در استان آذربایجان شرقی، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 16، شماره 2، صص 143-125.
مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دنا. (1396). گزارش عملکرد طرح آبیاری قطره­ای در شهرستان دنا.
موحدی، ر.، ایزدی، ن. و وحدت ادب، ر. (1396). بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش آبیاری تحت‌فشار بین کشاورزان اسد آباد. فصلنامه پژوهش آب در کشاورزی، دوره 31، شماره 2، صص 300-287.
میردامادی، م.، و آیینی، ف. (1383). سنجش اثربخشی آموزش مولدان در افزایش تولید برنج در استان­های گیلان و مازندران در سال­های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷. نشریه علوم کشاورزی، دوره 10، شماره 4، صص 243-225.
مینایی، س.، بهزادی­نسب، م.، و معروف­پور، ع. (1384). مقایسه فنی و اقتصادی سیستم­های توزیع کم فشار با سیستم­های آبیاری سطحی و بارانی. کارگاه فنی آبیاری سطحی مکانیزه، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، صص 171-۱59.
نظری، ع. ا.، و منافی­آذر، ر. (1392). بررسی تطبیقی عوامل و موانع پذیرش شیوه­های نوین آبیاری در بین کشاورزان (مطالعه موردی: شهرستان میاندوآب). مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 3، صص 634-615.
نوری، م.، و نوری­پور، م. (1392). تحلیل علل تأخیر در اتمام طرح شبکه­ی آبیاری و زهکشی با استفاده از ابزار درخت مشکلات: مورد منطقه­ی خیرآباد. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 9، شماره 1، صص 32-15.
نوری­پور، م.، و نوری، م. (1391). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت آب­بران شبکه آبیاری و زه­کشی: مورد دشت لیشتر. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 8، شماره 1، صص 71-53.
هاشمی نژاد، م. (1383). مدیریت آب در کشاورزی. چاپ اول. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
یادآور، ح.، استعلاجی، ع. ر. و علیزاده. ن. (1389). عوامل مؤثر بر گرایش به استفاده از آبیاری قطره­ای با تأکید بر خدمات آموزشی ـ ترویجی. مجله چشم­انداز جغرافیایی، دوره 5، شماره 13، صص 158-144.
 
Basal, H., Dagdelen, N., Unay, A., and Yilmaz, E. (2009). Effects of deficit drip irrigation ratios on cotton (Gossypium hirsutum L.) yield and fibre quality. Journal of Agronomy and Crop Science, 195(1), 19-29.
Bonachela, S., Orgaz, F., Villalobos, F. J., and Fereres, E. (1999). Measurement and simulation of evaporation from soil in plive orchards. Irrigation Science, 4, 205-211.
Cai, X., Molden, D., Mainuddin, M., Sharma, B., Ahmad, M. U. D., and Karimi, P. (2013). Producing more food with less water in a changing world: assessment of water productivity in 10 major river basins. In Water, Food and Poverty in River Basins (pp. 290-310). Routledge.
Feizabadi Y., and Gorji E. M. (2018). Analysis of effective factors on agricultural water management in Iran. Journal of Water and Land Development, 38, 35-41.
Gohari, A., Eslamian, S., Mirchi, A., Abedi-Koupaei, J., Bavani, A. M., and Madani, K. (2013). Water transfer as a solution to water shortage: A fix that can backfire. Journal of Hydrology, 491, 23-39.
Goli, I., Azadi, H., Nooripoor, M., Baig, M. B., Viira, A. H., Ajtai, I., and Özgüven, A. I. (2021). Evaluating the productivity of Paddy ater Resources through SWOT analysis: The case of northern Iran. Water, 13 (21), 2964.
Hailu, H. (2014). Adoption and impact micro irrigation on household income: The case study of Eastern Tigray, Ethiopia. A thesis submitted to the department of economics, School of Graduate Studies Mekella Univercity.
Hanson, B., and D. May. (2004). Effect of subsurface drip irrigation on processing tomato yield, water table depth, soil salinity, and profitability. Agricultural Water Management, 48, 1-17.
Hoseini, Y. (2019). Use fuzzy interface systems to optimize land suitability evaluation for surface and trickle irrigation. Information Processing in Agriculture, 6 (1), 11-19.
Kahil, M. T., Dinar, A., and Albiac, J. (2015). Modeling water scarcity and droughts for policy adaptation to climate change in arid and semiarid regions. Journal of Hydrology, 522, 95-109.
Katsoulas, N., Kittas, C., Dimokas, G., and Lykas, Ch. (2006). Effect of irrigation frequency on rose flower production and quality. Biosystems Engineering, 93, 237–244.
Maleki, R., Nooripoor, M., Azadi, H., and Lebailly, P. (2018). Vulnerability assessment of rural households to Urmia Lake drying (the case of Shabestar region). Sustainability, 10(6), 1862.
Renchie, L. D., and Jones, A. W. (2004). Effectivenes of an SPAT education program. Journal of Extension, 42(6), 54-67.
Saysel, A., and Barlas, Y. (2006). Model simplification and validation with indirect structure validity tests. System Dynamics Review, 22 (3), 241–262.
Shadkam, S., Rasouliazar, S., and Rashidpour, L. (2017). Factors affecting the attitude of farmers towards acceptance of pressurized irrigation systems (Case study: West Azerbaijan province). Journal of Research in Ecology, 5 (2), 1086-1094.
Souasa, P., Silavaand, L., and Serralheiro. (1999). Comparative analysis of main on-farm irrigation system in Poutugal. Agriculture Water Magement, 40, 351-341.
Trooien, T. P., Hills, D. J., and Lamm, F. R. (2002). Drip irrigation with biological2002, New Orleans, 114-120.
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 18، ویژه نامه
اسفند 1401
صفحه 153-164

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار