تبیین عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری خانوارهای کشاورز در شرایط خشکسالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 دانشیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

شرایط نامساعد اقتصادی- اجتماعی حاکم بر جوامع روستایی، سبب آسیب­ پذیری بیشتر آن‌ها در برابر خشکسالی شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری خانوار کشاورز در هنگام رویارویی با خشکسالی است. جامعه آماری تحقیق، 3329 خانوار کشاورز ساکن دهستان درودفرامان بودند که از میان آن‌ها، 172 خانوار، با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی چندمرحله ­ای، به­ عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ­ها، پرسشنامه­ ای محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن تأیید شد. بر اساس یافته­ های پژوهش، خانوارهای کشاورز در سه طبقه کمتر آسیب­ پذیر (21/5 درصد)، متوسط آسیب ­پذیر (55/2 درصد) و بیشتر آسیب­ پذیر (23/3 درصد) قرار گرفتند. هم­چنین، بر اساس نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یک­ طرفه، آسیب­ پذیری خانوارهای کشاورز از منظر مؤلفه­ های سازنده توان سازگاری و حساسیت مانند سطح سواد سرپرست خانوار، میانگین میزان اراضی زراعی و باغی ملکی، نرخ آبیاری، تعداد ماشین‌آلات کشاورزی، تعداد افراد بیکار خانوار کشاورز، تعداد افراد مهاجر خانوار کشاورز، میزان آب آبیاری مورد استفاده و میزان اراضی زراعی و باغی خسارت دیده از خشکسالی با یکدیگر متفاوت بود. این بدان معنا است که میزان آسیب ­پذیری خانوار کشاورز تحت تأثیر این مؤلفه ­ها قرار دارد. دستاوردهای حاصل از این پژوهش، به برنامه ریزان مبارزه با خشکسالی کمک می­کند تا اعتبارات محدود خشکسالی را به روستاهای دارای آسیب ­پذیری بیشتر اختصاص دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Survey of Affecting Factors on Farmer Households' Vulnerability towards Drought

نویسندگان [English]

  • H Kohestani Ainuddin 1
  • T Maleki 2
  • M Keshavarz 3
1 Associate Professor of Rural Extension and Development Department, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Ph.D in Agricultural Development, Department of Rural Extension and Development, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Agriculture, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

During the past decade, natural hazards and disasters such as drought has impacted human lives. Rural households in Iran have been the victims of natural disasters in general and drought in particular causing farmers becomes more vulnerable. Although vulnerability is considered a multidimensional phenomenon, most climate change scholars consider vulnerability as a first step in drought mitigation plans. Thus, the purpose of this descriptive study was to determine vulnerability of farmer household towards drought. Using stratified random sampling, 172 households participated in this study. A researcher-made questionnaire weas used to collect required data. The validity and reliability of the instrument was confirmed through faculty members in Agricultural Extension Department and using test-retest respectively. Vulnerability was assessed using a formula suggested by Deressa et al. Results revealed that household vulnerability can be classified into three categories: low, medium, and high. Household vulnerability based on households’ village location (14 villages) showed that Kahrare Moghoofe village had the highest vulnerability across the studied area. Moreover, Moradabad village remained the lowest vulnerable among other villages. Result of this study has implications for drought mitigation plans in Kermanshah Province. In addition, limited resource allocations should be more focused on vulnerable groups.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vulnerability
  • Adaptive capacity
  • Exposure
  • Sensitivity
  • Drought
  • Kermanshah township

مراجع

خبرگزاری کشاورزی ایران، ایانا. (1391). قابل دسترس در آدرس اینترنتی: <www.iana.ir>.
زرافشانی، ک.، و شرفی، ل. (1391). بررسی راهبردهای مدیریت خشکسالی کشاورزان گندم کار در شهرستان کرمانشاه، طرح پژوهشی. دانشگاه رازی.
سازمان هواشناسی کرمانشاه. (1397). آمار بارندگی زراعی سال جاری (1397-1396). قابل دسترسی در آدرس اینترنتی: <http://www.kermanshahmet.ir/page>
شرفی، ل.، و زرافشانی، ک. (1389). سنجش آسیب­پذیری اقتصادی و اجتماعی کشاورزان در برابر خشکسالی (مطالعه موردی: گندم­کاران شهرستان های کرمانشاه، صحنه و روانسر). پژوهش­های روستایی، شماره 1، دوره 4، صص 154-129.
صابری­فر، ر.، شمسی، الف.، و قیصاری، ص. (1389). راهکارهای مقابله با پدیده خشکسالی در کشورهای اسلامی نمونه موردی ایران (شهرستان فردوس). مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام 2010)،(ICIWG .
صالح، الف.، و مختاری، د. (1386). اثرات و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی خشکسالی بر خانوارهای روستایی در منطقه­ی سیستان. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، شماره­ 1، دوره 3.
کرمی، ع. (1388). مدیریت خشکسالی و نقش نظام دانش و اطلاعات، همایش ملی مسائل و راهکارهای مقابله با خشکسالی.
ملکی، ط. (1392). سنجش آسیب پذیری خانوار کشاورز در برابر خشکسالی (مورد مطالعه: دهستان درود فرامان شهرستان کرمانشاه). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه رازی کرمانشاه.
هاشمی نیا، بی نام. (1383). مدیریت آب در کشاورزی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
 
 
Adger, W. N., and Kelly, M. (1999). Social Vulnerability to Climate Change and the Architecture of Entitlements. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 4, 253–266.
Antwi-Agyei, P., Dougill, A. J., Fraser, E. D., and Stringer, L. C. (2013). Characterising the nature of household vulnerability to climate variability: Empirical evidence from two regions of Ghana. Environment, development and sustainability, 15, 903-926.
Batabyal, A. A., and Beladi, H. (2001). Aspects of the Theory of Financial Risk Management for Natural Disasters. Applied Mathematics Letters, 14(7), 875-880.
Blaikie, P., Cannon, T., Davis, I., and Wisner, B. (1994) at Risk: Natural hazards, peoples vulnerability, and disasters. London, Routledge.
Brint, S. (2001). Gemeinschaft,, Rvisited: A Critique and Reconstruction of the Community Concept, . Sciological Theory, 19 (1), 1-23.
Campbell, D., Barker, D., and McGeregor, D. (2010). Dealing with droght: Small farmers and invironmental hazard in southern St, Elizabeth, Jamaica. Applied Geography, 31, 146-158.
Deressa, T., Hassan, R. M., and Ringler, C. (2008). Measuring Ethiopian Farmers’ Vulnerability to Climate Change across Regional States. International Food Policy Research Institute.
Eakin, H. (2005). Institutional change, climate risk, and rural vulnerability. cases from Central Mexico. World Development, 33 (11), 1923–1938.
Eakin, H., and Tapia, B. (2008). Insights into the composition of household vulnerability from multicriteria decision analysis. Global Environmental Change 18(1), 112–127.
Eriksen, S., Brown, K., Kelly, P. M. (2005). The dynamics of vulnerability: locating coping strategies in Kenya and Tanzania. The Geographical Journal, 171(4), 287–305.
Ethlet, Ch., and Yates, R. (2005). Participatory vulnerability analysis: A step-by-step guide for field staff. International emergencies team.
Fang, Y. P., Zhao, Ch., Rasul, G., and Shahriar, M. W. (2016). Rural household vulnerability and strategies for improvement:An empirical analysis based on time series. Habitat International 53, 254-264.
Füssel, H. M. (2007). Vulnerability: A generally applicable conceptual framework for climate change research. Global Environmental Change, 17, 155-167
Füssel, H. M., and Klein, R. J. T. (2006). Climate change vulnerability assessments: An evolution of conceptual thinking. Climatic Change, 75(3), 30–32.
Heltberg, R., Bonch-Osmolovskiy, M. (2010). A Climate Vulnerability Index for Tajikistan. Draft Paper Presented for Discussion at the Economists Forum of The World Bank. World Bank, Washington DC.
IpCC, C. C. (2001). The scientific basis. IPCC Third Assessment Report of Working Group I.
IPCC. (2001). Climate Change 2001: Synthesis Report. A Contribution of Working Groups I, II and III to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge.
Karimi, V., Karami, E., and Keshavarz, M. (2018). Climate change and agriculture: Impacts and adaptive responses in Iran. Journal of Integrative Agriculture, 17(1), 1-15.
Linnekamp, F., Koedam, A., and Baud, I. S. A. (2011). Household Vulnerability to Climate Change: Examining Perceptions of Households of Flood Risks in Georgetown and Paramaribo. Habitat International, 35, 447-456.
Madani, K., AghaKouchak, A., & Mirchi, A. (2016). Iran’s socio-economic drought: challenges of a water-bankrupt nation. Iranian studies, 49(6), 997-1016.
Mckee, T. B., Doesken, N. J., and Kelist, J. (1993).The relationship of drought frequency and duration to time scales. Eight conf. On applied Climatology, Anaheim, CA, American Meteorological Society, 179-185.
Morton, J., and Sear, C. (2005). Challenges for Drought Management in West Asia and North Africa Paper presented to Ministerial Meeting on Opportunities for Sustainable Investment in the Rainfed Areas of West Asia and North Africa. Rabat, Morocco and forthcoming as chapter of book published by IFAD.
Morton, J., Barton, D., Collinson, C., and Heath, B. (2002) Comparing Drough Mitigation Interventions in the Pastoral Livestock Sector. Report to DFID/World Bank, NRI.
Nouri J., Mansouri, N., Abbaspour, M., Karbassi, A. R., and Omidvari, M. (2011). Designing a Developed Model for Assessing the Disaster Induced Vulnerability Value in Educational Centers. Safety Science, 49(5), 679-685.
OKeefe, P., Westgate, K., Wisner, B. (1976). Taking the naturalness out of natural disasters. Nature 260, 566–567.
Paavola, J. (2008). Livelihood, vulnerability and adaptation to climate change in Morogoro, Tanzani. Environmental Science and policy, 11, 624-654.
Piya, L., Maharjan, K. L., and Joshi, N. P. (2012). Vulnerability of rural households to climate change and extremes: Analysis of Chepang households in the Mid-Hills of Nepal (No. 1007-2016-79495).
Scoones, I., Mavedzenge, B., Mombeshora, B., Mudziwo, C., Murimbarimba, F., and Wolmer, W. (2001). Drought planning and livestock in southern Zimbabwe. Pastoralism, drought and planning: lessons from Northern Kenya and elsewhere, 180-246.
Secretariat, I. P. C. C. (2013). Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Retrieved Δεκέμβριος, 3, 2015.
Skoufias, E. (2003).Consumption smoothing in Russia. Economics of Transition, 11(1), 67–91.
Smit, B., and Pilifosova, O. (2003). From adaptation to adaptive capacity and vulnerability reduction. In Climate change, adaptive capacity and development (pp. 9-28).
Smit, B., and Wandel, J. (2006). Adaptation, adaptive capacity and vulnerability. Global environmental change, 16(3), 282-292.
Swift, J. (2001). District-level drought contingency planning in arid districts of Kenya. Pastoralism, drought and planning: Lessons from Northern Kenya and elsewhere, 40-84.
Wilhite D. A., Svoboda. M. D. Hayes, M. J. (2007). Understanding the complex impacts of drought: A key to enhancing drought mitigation and preparedness.  Water Resour Manage (2007) 21, 763–774.
 
 
علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
دوره 18، ویژه نامه
اسفند 1401
صفحه 113-129

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار